Ο εμφύλιος πόλεμος στο Τυχερό Έβρου (1946-1949)

"Οι χωριανοί μου (Τύχιο) χωρίστηκαν στα δύο, στους Δεξιούς και τους Αριστερούς και υπερείχαν οι Δεξιοί. Χτυπιόντουσαν στους δρόμους, δέρνονταν σαν τα άγρια θηρία μόνο και μόνο για ιδεολογικές διαφορές. Οι εθνικόφρονες δεξιοί καταλάμβαναν την πλατεία της εκκλησίας, όπου σήμερα βρίσκεται το κτίριο "Σπίτι του Παιδιού" και χόρευαν με γκάιντα, ενώ οι Αριστεροί κομουνιστές συγκεντρωνόταν στην κάτω πλατεία, όπου είναι το κέντρο σήμερα και χόρευαν με κλαρίνο αριστερού παίκτη" (Δημήτρης Καβανόζης, Το χωριό μου, Τυχερό/Αθήνα 2005, σ.109).

Μέσα σε μία παράγραφο, με έξοχο και γλαφυρό τρόπο, ο αείμνηστος Καβανόζης δίνει το κλίμα που επικρατούσε στο Τυχερό (Τύχιο τότε) κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. 

Αλληλοσκοτωμοί, προπηλακισμοί και ανήκουστες πράξεις συνέβησαν και στο χωριό μας. Πράξεις που για αρκετά χρόνια στοίχειωναν και διαιρούσαν το χωριό, κρατώντας άσβεστο ένα ιδεολογικό μίσος μεταξύ αδελφών, συγγενών και πρώην φίλων τους οποίους οι πολιτικές διαφορές χώρισαν για πάντα. 

Με το πέρασμα των χρόνων όμως και τη διαδοχή των γενεών τα πάθη αμβλύνθηκαν, τα μίση υποχώρησαν και άρχισε σιγά σιγά η μνήμη να παραχωρεί τη θέση της στη λήθη. Σήμερα βρισκόμαστε στο άλλο άκρο, όπου τα νέα παιδιά δεν γνωρίζουν τι έγινε τότε. Και δεν γνωρίζουν διότι οι γονείς τους δεν θέλησαν να περάσουν στη νέα γενιά όλα αυτά που συνέβησαν. Αυτή η αυτολογοκρισία σίγουρα συνέτεινε στο να μην υπάρχουν πλέον αυτές οι πληγές του παρελθόντος. 

Από την άλλη όμως, διέγραψε την πρόσφατη ιστορία του χωριού.

Θεωρώ πως και οι άσχημες στιγμές πρέπει να ανακαλούνται στη μνήμη, να ανασκαλεύονται και να έρχονται στην επιφάνεια. Αφ' ενός για να υπάρχει γνώση της ιστορίας μας. 

Αφ' ετέρου για να διδασκόμαστε όλοι πως σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι.

Οι ιδεολογικές διαφορές σε μία ευνομούμενη και συντεταγμένη πολιτεία δεν επιλύονται διά της βίας ή μέσω πολέμου. Ας μάθουμε να συνυπάρχουμε με το "διαφορετικό", με το "άλλο". Ας μάθουμε να συμβιώνουμε με διαφορετικές απόψεις και γνώμες. Ας μάθουμε να συνδιαλεγόμαστε, να ακούμε τους άλλους, να είμαστε νηφάλιοι και ευγενικοί. Κυρίως όμως να θυμόμαστε ότι ο φανατισμός, η ιδεολογική τύφλωση και ο ολοκληρωτισμός δεν παράγει δημοκρατία, αλλά οδηγεί σε ολοκαυτώματα. Η πρόσφατη ιστορία του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και η ναζιστική θηριωδία ήταν το αποκορύφωμα του ιδεολογικού φανατισμού. 

Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας γράφει: "Ενθύμιον Βίτσι". Με τον φίλον μου Τσιαβδάρην [ίσως Τσιαβδαρίδην] Κων/νον. Καζάκης Ιωάννης, 5-8-1949.

Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδος (ΔΣΕ) έχει καταλάβει τα χωριά Λευκίμη, Προβατώνα, Φυλακτό, Λύρα και Θυμαριά και οι περισσότεροι  κάτοικοι των χωριών αυτών έχουν εγκατασταθεί στο Τύχιο. Κατά την επίθεση των ανταρτών στο Τύχιο στις 18.4.1948 υπήρξαν νεκροί ενώ κάηκαν δεκάδες σπίτια. Η νύχτα αυτή ήταν μία εικόνα κολάσεως με σφοδρές μάχες και απίστευτο μίσος.

Τα γεγόντα αυτά τα περιγράφει ο Καβανόζης στις σελίδες 119-123 του βιβλίου του. Η μονομέρεια του Καβανόζη και η οπτική του υπέρ της Δεξιάς δεν πρέπει να ξενίζει διότι όλες σχεδόν οι μαρτυρίες της εποχής διαπνέονται από αντίστοιχη ιδεολογική φόρτιση, ειδικά αν υπάρχουν και θύματα εντός της οικογενείας (είτε αφορά τη μία, είτε την άλλη πλευρά).

Ερευνώντας τον τύπο της εποχής του εμφυλίου στο ψηφιακό αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, βρήκα μία ανταπόκριση σχετικά με την επίθεση των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (ΔΣΕ) στο Τύχιο στις 18.4.1948. Η ανταπόκριση είναι από τον ελεγχόμενο από τη Δεξιά τύπο και γι'αυτό υπάρχει η αντίστοιχη παρουσίαση των γεγονότων.

Πρόκειται για την εφημερίδα "Ελευθερία" (20.4.1948, σ.6).

Δείτε εδώ το δημοσίευμα (στη σελίδα 6), σε καλύτερη ανάλυση: http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=64&dc=20&db=4&da=1948

 Εδώ υπάρχει η ίδια ανταπόκριση από την εφημερίδα "Εμπρός" της 20.4.1948, στη σελίδα 6 (ο τίτλος του άρθρου είναι "ΥΦΙΣΤΑΝΤΑΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΚΑΤΑΔΙΩΚΟΜΕΝΟΙ ΟΙ ΣΥΜΜΟΡΙΤΑΙ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ") και μπορείτε να το δείτε εδώ σε πολύ καλύτερη ανάλυση από αυτή της "Ελευθερίας": http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=108&dc=20&db=4&da=1948

Δημήτρης Δαλάτσης

Αθήνα, 24.8.2013

Ατσαλία-Ματσαλία

Μακριά γαιδούρα (ή μακριά γκατζιόλα στη θρακιώτικη διάλεκτο). Είναι ένα πολύ παλιό παιχνίδι, οι ρίζες του οποίου αναφέρονται σε τελετές μύησης του παιδιού στον "ερωτικό κόσμο" των μεγάλων[1].

Στο Τυχερό Έβρου το παιδικό αυτό παιχνίδι είχε τον τίτλο "Ατσαλία-Ματσαλία" και είναι μια παραλλαγή του "Τσανταλίνα-Μανταλίνα" που παίζεται στη Βόρειο Ελλάδα[2].

Κανόνες παιχνιδιού: δύο ομάδες με 5-10 παίχτες ανά ομάδα.

Ένα παιδί έκανε τον "στύλο". Στεκόταν στον τοίχο, κάτι σαν μαξιλαράκι.

Αφού χωριζόταν σε δύο ομάδες γινόταν κλήρωση για το ποια ομάδα θα καθόταν και ποια θα πηδούσε.

Ο πρώτος παίχτης ακουμπούσε το κεφάλι στο "στύλο", ο δεύτερος στα πόδια του πρώτου, ο τρίτος στα πόδια του δεύτερου κ.ο.κ. και σχημάτιζαν μια σειρά από σκυμμένους παίχτες.

Οι παίχτες της άλλης ομάδας έπαιρναν φόρα και προσπαθούσαν να καβαλήσουν, πατώντας με τα χέρια τους στις πλάτες των άλλων, όσο πιο μπροστά γινόταν, για να χωρέσουν και οι υπόλοιποι.

Μόλις ανέβαινε ο τελευταίος παίχτης, έλεγε:

"Ατσαλία-Ματσαλία κι στουν κώλου σ' μια σουλήνα, πόσα είνι αυτά;" και άνοιγε τα δάχτυλα του χεριού του δείχνοντας κάποιο νούμερο.

Ο αρχηγός της ομάδας που ήταν σκυμμένος προσπαθούσε να μαντέψει σωστά. Αν αποτύγχανε παρέμεναν σκυμμένοι, εάν το έβρισκε, τότε άλλαζαν οι ρόλοι του παιχνιδιού.

Απαγορευόταν στους παίχτες που ήταν πάνω να ακουμπούν τα πόδια τους κάτω. Εάν ακουμπούσαν, τότε η ομάδα τους έχανε αμέσως[3].

Θυμάμαι μικροί που παίζαμε στο Δημοτικό σχολείο (δεκαετία του 1980) αυτό το παιχνίδι και ήταν το αγαπημένο μας. Επίσης θυμάμαι ότι όποιος είχε στην ομάδα του τον Δημήτρη τον Καρακόλια (ένα πολύ ψηλό και πολύ εύσωμο παιδί) ήταν και ο νικητής!!!

Δημήτρης Δαλάτσης
Αθήνα
10.3.2013

_________________

[1] http://www.iospress.gr/ios1997/ios19971012a.htm
[2] http://strimoniko.blogspot.gr/2010/06/blog-post_7361.html
[3] http://www.polsouli.gr/pehnidia.htm

3 βίντεο με παλιές φωτογραφίες από το Τυχερό Έβρου

Πηγή φωτογραφιών: Το γκρουπ στο facebook "Μια φορά κι έναν καιρό στο Τυχερό Έβρου": https://www.facebook.com/groups/243389975729053/

Εκφράσεις στη διάλεκτο του Τυχερού Έβρου

Παρακάτω έχω συγκεντρώσει κάποιες χαρακτηριστικές εκφράσεις που χρησιμοποιούσαν ή χρησιμοποιούν στο Τυχερό Έβρου. Μέσα από αυτές βλέπουμε τον πλούτο της διαλέκτου όπου συνυπάρχουν αρμονικά τα αρβανίτικα (που ήταν η αποκλειστική γλώσσα των Αρβανιτών του Τυχερού για πολλούς αιώνες), τα τούρκικα, τα ελληνικά, ακόμη και τα αρμένικα!

1. Κελέκι (κjελέκ’):  βλάκας, χαζός. Από τις αγαπημένες λέξεις στο Τυχερό. Η λέξη ετυμολογείται από το τούρκικο Kelek που σημαίνει άγουρο πεπόνι. Μεταφορικά δηλαδή σημαίνει κάποιον  που είναι άχρηστος, που βγαίνει σκάρτος. Πολλές φορές η προσφώνηση ξεκινά με το απαξιωτικό «αα», συνοδεύεται με ξυνίλα στην έκφραση και με απαξιωτική κίνηση του χεριού προς τον αποδέκτη: «α κελέκ’!».
2. Κερπίτσι (κιουρπίτσ’):  Χαζός, καθυστερημένος. συνηθισμένη έκφραση: «μυαλό κιουρπίτσ’». Τε κερπίτσια ήταν αυτοσχέδια τούβλα  από χώμα και άχυρο.
3.  Αβανάκης (αβανάκ’ς): βλάκας. Η λέξη είναι αρμένικη και σημαίνει «γαϊδούρι».
4. Σαψάλης (σαψιάλ’ς). Από το τούρκικο sapsal (ατημέλητος άνθρωπος, ασουλούπωτος, χαζός, χοντροκέφαλος).
5. Σιασκίνης (σιασκίν’ς):  Από το τουρκικό saskin που σημαίνει σαστισμένος, μπερδεμένος, σε σύγχυση. Επίσης μπορεί να σημαίνει βλάκας, χαζός κ.λπ.
6. Μπόσικος (μπόσ’κους):  Ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο του επιθέτου «μπόσ(ι)κος». Αναφέρεται κυριολεκτικώς στα μαλακά μέρη της κοιλιάς ή και στα πόδια (βλ. πιάστον από τα μπόσικα). Μεταφορικώς, το ουσιαστικό σημαίνει το χαλαρό, το ασταθές, αδύναμο ή αφύλακτο μέρος του σώματος, πράγματος (π.χ. τιμόνι) ή τοποθεσίας (π.χ. φυλάκιο), ενώ το επίθετο αναφέρεται στον απερίσκεπτο, χαλαρό, νωθρό, αφελή και εν τέλει ευκολόπιστο, συρόμενο ως άθυρμα άνθρωπο. Συνηθισμένη έκφραση είναι η «λέρε μπόσ’κα» (άσε τις βλακείες). Το λέρε είναι αρβανίτικο και σημαίνει «άσε, άφησε».
7. Αχμάκης (αχμάκ’ς). Τουρκικής προελεύσεως λέξη, συνώνυμη του ηλιθιίου ή βραδύνοος ανθρώπου.
8. Σαρσέμης (σερσέμ’ς). Χαζός, άμυαλος. Προέρχεται από την τουρκική λέξη sersem η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την περσική sarsam που σημαίνει «μηνιγγίτιδα, παραλήρημα».
9. Μαϊμαντζ’λ’κια (τονίζεται στο λ).  Σημαίνει ότι κάποιος κάνει αστείες κινήσεις ή μεταφορικά ότι κάνει βλακείες.Κατά λέξη σημαίνει «καμώματα της μαϊμούς»: Μαϊμού-μαϊμούνι-μαϊμουντζουλούκια.
10. Νία νέι νιου κουτέϊ: Στα αρβανίτικα σημαίνει μια από δω μια από κει. Χαρακτηρίζει μεθυσμένο άνθρωπο που τρεκλίζει.
11. Σάτσι (σάτσ’). Είναι το πήλινο ή ξύλινο (μια ροδέλα μεγάλου κορμού) σκεύος όπου πάνω έψηναν τα τζουλούκια (τζ’λ’κια ), δηλαδή τις κρέπες (λαλαγγίτες στη θρακιώτικη διάλεκτο). Λόγω του μαύρου χρώματος που έπαιρνε το σκεύος από τα πολλά ψησίματα, σήμαινε τον τύφλα στο μεθύσι: «έγινε σάτ’ς».
12. Ντο βίνετς στρόινες δίκτυον. Αρβανίτικη απόδοση της εξίσου χρησιμοποιούμενης αργκό έκφρασης «να πάτε να απλώσετε δίκτυο» (σε γνήσια θρακιώτικη έκφραση: α’πα΄πλώστι δίκτυου). Η έκφραση σήμαινε κάτι σαν το σημερινό σύνθημα στο ποδόσφαιρο: «και τώρα μπορείτε να πα να γ….».  «Απλώνω δίκτυο» σημαίνει ότι εκτελώ τη διαδικασία στησίματος των σωλήνων στο χωράφι προκειμένου να ποτίσω. Η έκφραση ήταν σε μεγάλη χρήση στις δεκαετίες 1980 και 1990.
13. Στα αμπέλια (στα κατραμπέλια).  Αγαπημένη έκφραση των πιτσιρικάδων που έπαιζαν ποδόσφαιρο στο γήπεδο.  Όταν κάποιος έκανε σουτ και πήγαινε απελπιστικά άουτ τον κορόιδευαν ότι έστειλε τη μπάλα στα αμπέλια ή για ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στα «κατραμπέλια». Τα «αμπέλια» είναι μία περιοχή αρκετά πίσω από το γήπεδο.
14. Κάθι μπάμπου κι κουλούρα;  Σημαίνει ότι δεν θα είσαι πάντα τυχερός.  Η έκφραση σημαίνει κατά λέξη ότι «δεν θα σου δίνει κάθε γιαγιά (μπάμπου) κουλούρι-ψωμί» και ίσως να αναφέρεται σε κάποιο παλιό έθιμο.

Πηγή των περισσοτέρων λημμάτων: www.slang.gr

Δημήτρης Δαλάτσης

Το Τύχιο στον πόλεμο του 1940

"Τύχιον, τη 19η Ιανουαρίου 1939, ενθύμιον του σχολείου".

Με αφορμή τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου, την επέτειο του θρυλικού «ΟΧΙ», το Δημοτικό Ραδιόφωνο Τυχερού και η  «Εν Δήμω Τυχερού» από κοινού πραγματοποίησαν επίσκεψη στο ΚΑΠΗ Τυχερού για να συνομιλήσουν να ακούσουν και να συγκινηθούν με τις μαρτυρίες τριών Τυχεριωτών, ηλικιωμένων πια, αγωνιστών του ’40. Παρόντες οι κ. Βαΐτσης Γεώργιος, ο κ.Βολοβότσης Δημήτριος και ο κ.Ρίμπογλου Σπύρος.

Η 28η Οκτωβρίου 1940, ήταν μια μέρα ίσως μοναδική στην ιστορία μας. Δεν είχε τραγικές ώρες όπως σε όλο τον κόσμο, όταν τις ψυχές συγκλονίζει το αστροπελέκι του πολέμου. Ο κ.Βολοβότσης Δημήτριος, 87 ετών σήμερα, πήγε πίσω 67 χρόνια, «στις 6 το πρωί χτυπήσαν οι καμπάνες του χωριού, οι περισσότεροι βρισκόταν στα χωράφια και δουλεύανε, όλοι γνωρίζανε τι θα συνέβαινε από τις εφημερίδες, όλος ο κόσμος άρχισε να ετοιμάζετα, άνδρες, γυναίκες, παιδιά κατευθυνόταν στο σταθμό του τρένου».

Έμοιαζε μέρα γιορτινή σε ολόκληρη την Ελλάδα, γιορτή έμοιαζε και στο Τύχιο, συνέχισε συγκινημένος «πως δεν υπήρχε φόβος, με τόλμη ξεκινήσανε, η χώρα μας δεν διέθετε τα τεράστια πολεμικά μέσα των εισβολέων Ιταλών, όπλα τους είχαν την ψυχή και την γενναιότητά τους που είπε «ΟΧΙ» στον Ιταλό δικτάτορα Μουσολίνι».

Αυτό που  του μείνει αξέχαστο είναι τα λόγια του πατέρα του που είπε στον αδελφό του λίγο πριν φύγει για το μέτωπο: «να πας με το καλό παιδί μου και να γυρίσεις χαρούμενος». Ο ίδιος θυμάται πως στις 4-4-1941 με την ειδικότητα του διπλού οπλίτη πεζικού, παρουσιάστηκε στο Ναύπλιο κι εκεί έμαθε πως οι Γερμανοί κηρύξανε τον πόλεμο στις 6-4-1941: «από το Ναύπλιο μας ανεβάσανε σε ένα πλοίο χωρίς να ξέρουμε που μας πάνε, πριν σκύψαμε όλοι στη γη και πήραμε μια χούφτα χώμα γιατί δεν ξέραμε που πάμε και πότε θα γυρίσουμε στην πατρίδα». Τελικά ο προορισμός ήταν το Ηράκλειο της Κρήτης: «εκεί πήραμε την Ελληνική δόξα αλλά αργότερα το ισοπέδωσαν το Ηράκλειο με βομβαρδισμούς», συνεχίζει τη μαρτυρία του, «εμείς που ήμασταν από την κατεχόμενη Ελλάδα μας πήραν οι Γερμανοί και μας βάλανε σε ένα στρατόπεδο και δουλεύαμε 8 μήνες, μετά μέχρι να φτάσουμε στον Έβρο κάναμε τους ζητιάνους στη Θεσσαλονίκη. Η ζωή στο στρατόπεδο δεν ήταν εύκολη. Μας έδιναν ένα μικρό κομμάτι ψωμί, το μεσημέρι λίγο ρύζι, την μια μέρα αλμυρό και την άλλη ανάλατο». Θυμάται χαμογελώντας «κάποια μέρα που φάγαμε αλμυρό ρύζι διψούσα τόσο πολύ που ήπια νερό από κει που έπιναν τα ζώα, δύο φορές, γι’αυτό μάλλον δεν με πόνεσε ποτέ το στομάχι μου».

 Χάρτης των ζωνών κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα (Γερμανια, Ιταλία, Βουλγαρία) κατά τον Β' ΠΠ.

Η χώρα μας κατάφερε καίριο χτύπημα στο μέτωπο της Αλβανίας στις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες του Ιταλού δικτάτορα Μουσολίνι σε σημείο ταπείνωσης, γεγονός που ανάγκασε τον Χίτλερ να ανασυντάξει τα πολεμικά του πλάνα και να προστρέξει σε βοήθεια του φανφαρόνου συμμάχου του. Ο κ.Βολοβότσης έχει πάρει μετάλλιο από τον Ερυθρό Σταυρό και την Εθνική Αντίσταση και μία εύφημο μνεία, καμαρώνει για το επίδομα των 66,50 ευρώ από την Εθνική Αντίσταση: «κάθε μήνα το παίρνω, η πατρίδα δεν ξεχνάει αυτούς που πολέμησαν».

Παρών στην κουβέντα ο κ.Ρίμπογλου Σπύρος ο οποίος σήμερα είναι 88 ετών, όπως είπε το 1940 ήταν στον στρατό στην Αλεξ/πολη όπου ήρθε διαταγή να πάνε στην Αλβανία, πολέμησε στην πρώτη γραμμή. Ο κ. Βαΐτσης Γεώργιος, 87 ετών σήμερα, υπηρέτησε στο στρατό ως ναρκοσυλλέκτης, παρουσιάστηκε στις 31-3-1941 στην Αθήνα, άφησε πίσω του γυναίκα με μικρό παιδί και μάνα 80 ετών. Είκοσι πέντε μέρες από την άφιξή του στην Αθήνα, ήρθαν οι Γερμανοί και κατέβασαν την ελληνική σημαία και ανέβασαν την γερμανική: «μας διέλυσαν και φύγαμε για το χωριό». Έχει σε περίοπτη θέση το μετάλλιο «εξαιρέτων πράξεων» που του έδωσε η πατρίδα.

 

Τυχερό. 28η Οκτωβρίου 1985. Ο πρόεδρος του αγροτικού συλλόγου Τυχερού, Τσιαρτσής Ιωάννης, καταθέτει στεφάνι.

Από όσα μας διηγήθηκαν οι γονείς τους, τα αδέρφια τους, οι φίλοι τους, που οι περισσότεροι δεν υπάρχουν πια και όσα έζησαν οι ίδιοι όταν επέστρεψαν στο Τύχιο, θυμούνται πως οι Γερμανοί εισέβαλαν στο χωριό το 1943. Ο κ. Βαΐτσης εξιστορεί πως «ένας Γερμανός με μοτοσυκλέτα πέρασε από τον κεντρικό δρόμο του χωριού, μετά έστησαν πολυβόλα στην πλατεία, τρόμαξαν όλοι οι Τυχιώτες, αλλά μετά ήλθε μάλλον διαταγή, τα μάζεψαν όλα και  έφυγαν, πήγαν αλλού, εδώ έμεινε μόνο ένας Γερμανός, ο Βάλτερ, μαζί με δύο Βούλγαρους, μάλλον ηλεκτρολόγος ήταν, έμενε στο σταθμό των τρένων».

Ο κ.Βολοβότσης θυμάται πως μετά ήρθε στο χωριό μια ομάδα Γερμανών που έμεινε στην κοινότητα: «στα βαφτίσια του Τάκη Γιαντσούδη κάλεσαν και τους Γερμανούς της κοινότητας». Οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των Γερμανών και των Τυχιωτών ήταν μάλλον καλές: «δεν επίταξαν τίποτε, δεν πείραξαν κανέναν», θυμούνται και οι τρεις τον Βάλτερ με συμπάθεια, να ζητάει συνεχώς αυγά: «τι τα έκανε τόσα….» ακόμα αναρωτιέται ο κ.Βολοβότσης και συνεχίζει: «δεν μας έλειπε τίποτα στο χωριό, εκτός από το αλάτι και το πετρέλαιο, αλάτι παίρναμε από τη Λευκίμη κι εδώ φτιάχναμε σησαμέλαιο για το καντηλάκι. Στη Λευκίμη οι γυναίκες κουβαλούσαν άμμο από την Αλεξανδρούπολη, την έβραζαν σε καζάνια για να φτιάξουν αλάτι. Έφυγαν οι Γερμανοί από το Τυχερό την 1-9-1944, έμειναν ένα βράδυ στα βουνά ανάμεσα στην Ταύρη και στην Λευκίμη όπου είχαν δύο νεκρούς, τους έθαψαν εκεί, πριν από λίγα χρόνια τους ξέθαψαν και τους πήραν».

Το Τύχιο θρήνησε μονάχα ένα άτομο που σκοτώθηκε το ’40, τον Νατσκάμη Χρήστο.

Μαρτυρίες σημαντικές από ανθρώπους που βίωσαν τον πόλεμο που καμιά περιγραφή και καμιά απεικόνιση δεν είναι αρκετή για να αποδώσει με λόγια την ουσία εκείνη της εποχής. Είναι πολύ σημαντικό για τις επόμενες γενιές να γνωρίζουν τους αγώνες των προγόνων τους, που χάρη σε αυτούς ζούνε ελεύθεροι.

Πηγή: Δέσποινα Βαφειάδου-Δέσποινα Διαμαντή, Οι ήρωες πολεμούν σταν Έλληνες, Τύχιο 1940. Άρθρο της τοπικής εφημερίδας "εν Δήμω Τυχερού", Οκτώβρης 2007, σ.5.

Τυχεριώτες στρατιώτες, 1940. Αριστερά Αθανάσιος Καμπάνταης και δεξιά Χρήστος Δανάκης.

 

Ο Δημήτρης Καβανόζης, στο βιβλίο του «Το χωριό μου», γράφει για την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου:

«Όταν κηρύχθηκε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, χτύπησαν δυνατά με γρήγορο ρυθμό οι δυο καμπάνες της εκκλησίας για να γίνει γνωστό σε όλο το χωριό. Σε ηλικία τότε 9 ετών ενθυμούμαι ότι υπήρχε ενθουσιασμός στους επιστρατευμένους άνδρες και χαρά στα γυναικόπαιδα.

Συγκεντρώθηκαν σύσσωμοι άνδρες, γυναίκες και παιδιά στο σιδηροδρομικό σταθμό από όπου περνούσαν τρένα από την Ορεστιάδα προς τα κάτω, το ένα πίσω από το άλλο, γεμάτο από άνδρες, χαρούμενους, γελαστούς, που δε σταματούσαν στο σταθμό και χαιρετούσαν τα πλήθη σα να βάδιζαν για πανηγύρι. Σε ένα τρένο μέτρησα τριάντα βαγόνια εμπορίου απλά, όχι θέσεων και ενώ περίμεναν οι στρατεύσιμοι στο σταθμό για να σταματήσει κάποιο τρένο, ξαναχτύπησαν οι καμπάνες της εκκλησίας χαρμόσυνα και μεταδόθηκε η πρώτη νίκη των στρατιωτών μας στα αλβανικά σύνορα. Τότε επικράτησε μεγάλος ενθουσιασμός, ο οποίος εκφράστηκε με χορούς παίζοντας το μοναδικό τότε μουσικό όργανο του νταή Γκαρίλη, τη γκάιντα.

 

Τυχερό. Παρέλαση 28ης Οκτωβρίου 1970.Μπροστά στο "Σπίτι του παιδιού".

Το τρένο για τους δικούς μας έφθασε και εγκατέλειψαν το χωριό οι πατεράδες πηγαίνοντας στο μέτωπο. Για κάθε νίκη του ελληνικού στρατού χτυπούσαν οι καμπάνες του χωριού για να μεταδοθεί το ευχάριστο νέο. Καμιά δυσκολία στις οικογένειες που εγκαταλείφθηκαν από τους αρχηγούς των οικογενειών, διότι 1) υπήρχε η παράδοση της αλληλοβοήθειας, 2) οι παντρεμένες γυναίκες ήταν σκληραγωγημένες αφάνταστα και 3) τα παιδιά σκληρά, ήταν μεγαλωμένα στους αγρούς και τις κακουχίες.

Φυσικά ο πόλεμος δεν κράτησε πάνω από έξι μήνες, γιατί επενέβησαν οι Γερμανοί, οι οποίοι, αφού άνοιξαν μέτωπο στα βουλγαρικά σύνορα της Δράμας, πολέμησαν σαράντα μέρες για να καταλάβουν την Ελλάδα, η οποία τελικά υποτάχθηκε.

Στον πόλεμο αυτό σκοτώθηκε ο χωριανός μας Νατσκάμης Χρήστος. Οι υπόλοιποι άρχισαν να φτάνουν ξυπόλητοι, κουρελιασμένοι, άπλυτοι, αξύριστοι κατά ομάδες και μεμονωμένοι μετά από περιπλάνηση 10-15 και 20 ημερών από το αλβανικό μέτωπο» (Δημήτρης Καβανόζης, Το χωριό μου, Τυχερό Έβρου 2005, σ.90).

Δημήτρης Δαλάτσης

Αθήνα, 27.10.2012

Ανακοίνωση

Ανακοίνωση

Λόγω της πιο άμεσης και γρήγορης ανάρτησης φωτογραφιών μέσω του facebook (όπου το κάθε μέλος μπορεί να αναρτά άμεσα τις φωτογραφίες) το παρόν blog αναστέλλει τη λειτουργία του.
Οι φωτογραφίες που είναι εδώ θα μεταφερθούν σταδιακά στο γκρουπ στο facebook:
https://www.facebook.com/groups/243389975729053

Η ανταπόκριση είναι εντυπωσιακή και μέσω των φωτογραφιών που αναρτούν τα μέλη του γκρουπ ξεδιπλώνεται η πρόσφατη ιστορία του χωριού. Ειδικά μέσω των σχολίων καταγράφονται -μέσα από ένα χιουμοριστικό και ανάλαφρο στυλ-  πολλές λεπτομέρειες και πληροφορίες. Επίσης, μέσα από τις συζητήσεις και το brainstorming (ειδικά εκεί που κάπου όλοι μας κολλάμε με ημερομηνίες και ονόματα) γίνεται η ανατροφοδότηση και η επισήμανση προσώπων και καταστάσεων.

Μπείτε στο γκρουπ και ανεβάστε τις φωτογραφίες σας. Θα βοηθήσετε έτσι να δημιουργηθεί ένα ηλεκτρονικό "μουσείο", μία ηλεκτρονική έκθεση φωτογραφίας για το Τυχερό. Ειδικά όσοι υπήρξατε μέλη συλλόγων και ομάδων και έχετε φωτογραφικό υλικό μπορείτε να βοηθήσετε αφάνταστα.
Καλό είναι να ανεβάσετε πρώτα όσες είναι σε εξωτερικούς χώρους, σε πλατείες, στην ύπαιθρο κ.λπ. όπου φαίνεται και η γενική εικόνα του χωριού.
Πολύ σημαντικό είναι να αναγράφεται η ημερομηνία, έστω και κατά προσέγγιση, έστω και με βάση τη δεκαετία (π.χ. δεκαετία 1970), η τοποθεσία αν είναι εφικτό και φυσικά τα πρόσωπα που απεικονίζονται στη φωτογραφία. Δώστε όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε. Έτσι θα βοηθήσετε και όσους βλέπουν τις φωτογραφίες.
Κυρίως όμως προσκαλέστε στο γκρουπ όλους τους φίλους σας που είναι από το Τυχερό και προτρέψτε τους να είναι ενεργά μέλη και να αναρτούν φωτογραφίες. Αν κάποιοι δεν έχουν σκάνερ για να ανεβάσουν τις φωτογραφίες μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω του facebook ώστε να δώσουν τις φωτογραφίες τους σε κάποιο μέλος που θα προθυμοποιηθεί να βοηθήσει.

Δημήτρης Δαλάτσης
8.1.2012

Πανηγύρι Τυχερού

Τυχερό, πανηγύρι. Πρέπει να είναι τέλη δεκαετίας 1970.
Εικονιζόμενοι από τα αριστερά: Γιώργος Λιανίδης (με το μουστάκι), Γιώργος Κηπουρός, Αντιγόνη Λιανίδη-Κηπουρού, Δέσποινα Λιανίδη-Δαλάτση, δύο συγγενείς του Γιώργου Κηπουρού από Ανδραβίδα, και Μαρία και Νικόλας Καμπάνταης.

Χειμώνας 1965

Τυχερό, 12.2.1965. Εικονιζόμενοι από αριστερά προς τα δεξιά: Λούδος Φραντζής, Λαμπίδης Παύλος, Κουρτίδης Τάκης.

Πηγή: Αρχείο Δημήτρη Λούδου.

Παρέλαση 1980

Αριστερά, Πέτρος Λούδος και δεξιά Δημήτρης Λούδος. 1980.

                                 Πηγή: αρχείο Δημήτρη Λούδου.

Δημοτικό Σχολείο Τυχερού, 23.12.1985 Χριστουγεννιάτικη γιορτή.

Δημοτικό Σχολείο Τυχερού, 23.12.1985 Χριστουγεννιάτικη γιορτή.

 Εικονιζόμενοι από αριστερά: Παύλος Κοροστέλης, Γιάννης Μακρής, Γιώργος Δέδογλου, (τον άγιο Βασίλη δεν τον ξεχωρίζω), Γιώργος Καδόγλου, Δημήτρης Λούδος, Στέφανος Δαλάτσης. Τα κορίτσια δεν τα γνωρίζω, όμως νομίζω ότι δεξιά της δασκάλας είναι η Δήμητρα Βουρδόγλου και κάτω με την κίτρινη μπλούζα η Σούλα Γιαντσούδη. 

Τυχερό- Πρωτοχρονιά 1988 Pub Libera

Εικονιζόμενοι από δεξιά: Χρήστος Κοροστέλης, Σάκης Λιότσης, Νίκος Μαλκούκης. Ο καθιστός με το λευκό πουκάμισο είναι ο Αλέκος Καδόγλου. Πίσω, με τη ριγέ μπλούζα ο Παναγιώτης Δημούτσης και δεξιά του ο Γιάννης Λιότσης.

Πηγή: Αρχείο Χρήστου Κοροστέλη.

Διασκέδαση στο Τυχερό (disco Dali), δεκαετία 1970

Disco Dali. Αριστερά ο Κώστας Καζάκης (με το καφέ σακάκι), δίπλα του ο Μανώλης Γιαννούλης (με τη θαλασσί μπλούζα), ο Παναγιώτης Κηπουρός (με τα γυαλιά) και δεξιά ο Παύλος Μόκαλης.

Ευχαριστώ τον Σπύρο Δέδογλου για τις πληροφορίες.

Πανηγύρι Τυχερού- 1972

Πανηγύρι Τυχερού, 1972. Ο εικονιζόμενος είναι ο Γιώργος Δαλάτσης.

Τα περίφημα "κουρσάκια", η ατραξιόν του πανηγυριού. Δεν υπάρχει Τυχεριώτης που να μην μπήκε σε αυτά, ευελπιστώντας να κερδίσει μάρκα...
Ο ερχομός τους σήμαινε την έναρξη του πανηγυριού. Η αποχώρησή τους το τέλος του καλοκαιριού και το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς.

Πασχάλης Μακρής (1976-1995)

Πασχάλης Μακρής (1976-1995) - ελπίζω να είναι σωστές οι χρονολογίες.  

Η ψυχή της παρέας, ένα χρυσό παιδί που έφυγε τόσο ξαφνικά. Tόσο όσο χρειαζόταν για να χαραχθεί η μνήμη του για πάντα στις καρδιές μας...

Παρέλαση 1988

Παρέλαση 1988.

Στην πρώτη γραμμή στα δεξιά ο Άκης Μιχαηλίδης, στη μέση ο Παναγιώτης Δαλάτσης.  Στη δεύτερη γραμμή στα δεξιά ο Πασχάλης Τσέτες, στη μέση ο Κυριάκος Δουκαλέτσης. Στην τρίτη γραμμή, στα δεξιά ο Παναγιώτης [ή ο Μάκης;] Μπαμπαλιάκης και στα αριστερά ο Χαράλαμπος Παρασκευάς.